Τετάρτη 14 Δεκεμβρίου 2011

«Η κατανόηση της νεότερης και ιδιαίτερα της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας των Ελλήνων προϋποθέτει τη γνώση της αντίστοιχης των Αρμενίων, και αντίστροφα»

«Η κατανόηση της νεότερης και ιδιαίτερα της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας των Ελλήνων προϋποθέτει τη γνώση της αντίστοιχης των Αρμενίων, και αντίστροφα»
Ιωάννης Κ. Χασιώτης Ο κ. Ιωάννης Κ. Χασιώτης είναι καθηγητής της Νεότερης Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Εργάστηκε σε ελληνικά και ξένα αρχειακά και ερευνητικά κέντρα και έχει δώσει διαλέξεις και μαθήματα σε πολλά ακαδημαϊκά ιδρύματα της Ευρώπης, της Αμερικής και της Αυστραλίας. Δημοσίευσε 13 βιβλία και πάνω από 150 άρθρα σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά και συλλογικά έργα. Σημαντικό τμήμα των εργασιών του αφορά τις ελληνο-αρμενικές σχέσεις και το Αρμενικό Ζήτημα.
Κύριε Καθηγητά, γνωρίζουμε ότι στην Ελλάδα είστε από τους ελάχιστους επιστήμονες που ασχολούνται συστηματικά με την αρμενική ιστορία. Πώς στραφήκατε σ΄ αυτό τον τομέα;
Το ενδιαφέρον μου για την αρμενική ιστορία είχε δύο αφετηρίες: μια καθαρά επιστημονικού χαρακτήρα και μια ηθικού. Εδώ και πολλά χρόνια διδάσκω στο πανεπιστήμιο το λεγόμενο «Ανατολικό Ζήτημα», που όπως είναι γνωστό, συνδέεται με την πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων έναντι των λαών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Από τη μελέτη του ζητήματος αυτού, εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κανείς ότι η ιστορική τύχη των Ελλήνων και των Αρμενίων, ιδίως κατά το 19ο και 20ό αιώνα, ακολούθησε μια ιδιόμορφη παραλληλία. Ταυτόχρονα όμως ήρθα αντιμέτωπος και με ένα απογοητευτικό ιστοριογραφικό κενό: Τόσο οι Έλληνες ιστορικοί όσο και οι Αρμένιοι (και φυσικά και οι ξένοι) είτε αγνοούσαν, είτε παραγνώριζαν την παραλληλία αυτή. Άρχισα λοιπόν να μελετώ καταρχήν τη σχετική βιβλιογραφία, για να περάσω σιγά - σιγά και στις προσιτές αρχειακές πηγές. Τελικά, από την έρευνα αυτή προέκυψε ένα θεμελιώδες, κατά τη γνώμη μου, συμπέρασμα: ότι η κατανόηση της νεότερης και ιδιαίτερα της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας των Ελλήνων προϋποθέτει τη γνώση της αντίστοιχης των Αρμενίων, και αντίστροφα.
Τι κατά τη γνώμη σας συνδέει τους δύο λαούς;
Μια συγκριτική προσέγγιση της ελληνικής και της αρμενικής ιστορίας κατά τα τελευταία εκατόν πενήντα τουλάχιστον χρόνια αρκεί για να δείξει ότι, εκτός από τη θρησκευτική τους συγγένεια, οι Έλληνες και οι Αρμένιοι, ιδιαίτερα της Μικράς Ασίας, παρουσίαζαν τις περισσότερες αναλογίες στην οικονομική, την κοινωνική και την πολιτιστική τους ζωή, αλλά και στην εξάρτησή τους από τους εξωτερικούς εκείνους παράγοντες, που επηρέαζαν τις γενικότερες πολιτικές εξελίξεις στην Ανατολή.
Οι αναλογίες αυτές φαίνονται με τρόπο δραματικό στην καταφανή αντιστοιχία των εθνικών μας τραγωδιών. Οι διώξεις π.χ. των Ελλήνων από τους Νεότουρκους στα 1913-14, η Γενοκτονία των Αρμενίων του 1915-16 και η εξολόθρευση του ποντιακού Ελληνισμού στα 1916-1922, αποτελούσαν, παρά τις ποσοτικές τους διαφορές, όψεις του ίδιου νομίσματος. Αλλά και στα χρόνια που ακολούθησαν τη Μικρασιατική καταστροφή οι αναλογίες συνεχίστηκαν αμείωτες, τόσο στα «εθνικά» εδάφη των δύο λαών, όσο και στη Διασπορά. Περιττό να υπογραμμίσω, βέβαια, ότι και σήμερα οι δύο λαοί κινούνται σε ανάλογες «ιστορικές τροχιές».
Αναφερθήκατε πιο πάνω και σε μια ηθική πλευρά της στροφής σας προς τη μελέτη του Αρμενικού Ζητήματος. Μπορείτε να γίνετε περισσότερο σαφής;
Στις αρχές του 1975, η Αρμενική Εθνική Επιτροπή Θεσσαλονίκης μου ζήτησε να είμαι ο κύριος ομιλητής στην εκδήλωση για την επέτειο της Γενοκτονίας.
Στην ερώτησή μου προς τα μέλη της Επιτροπής, γιατί δεν απευθύνθηκαν σε υψηλόβαθμους (και πιο γνωστούς τότε) καθηγητές του πανεπιστημίου (εγώ ήμουν ακόμα επίκουρος καθηγητής), απάντησαν με δισταγμό ότι το είχαν επιχειρήσει, αλλά συνάντησαν μια εμφανή απροθυμία. Δύο μάλιστα πανεπιστημιακοί διδάσκαλοι αιτιολόγησαν την άρνησή τους να συνεργαστούν με την Επιτροπή με το επιχείρημα ότι αν συμμετείχαν ενεργά στην εκδήλωση της Γενοκτονίας, δεν θα μπορούσαν αργότερα να επισκεφθούν άφοβα την Τουρκία! Η αλγηνή εντύπωση από την απαράδεκτη εκείνη συμπεριφορά (και μάλιστα με νωπότατες ακόμα τις πληγές της τουρκικής θηριωδίας στην Κύπρο) έμεινε για πάντα χαραγμένη στη συνείδησή μου ως κραυγαλέο δείγμα ακαδημαϊκής ανευθυνότητας (για να χρησιμοποιήσω έναν επιεική χαρακτηρισμό), στην οποία έπρεπε να αντισταθώ με κάθε τρόπο. Αργότερα διαπίστωσα με θλίψη ότι το φαινόμενο δεν ήταν μεμονωμένο, αλλά ενδημικό σε αρκετούς κύκλους «διανοουμένων», όχι τόσο της Ελλάδας όσο -κυρίως- της Δύσης και ιδιαίτερα των Η.Π.Α.. Τελικά, η ενασχόληση με το Αρμενικό Ζήτημα δεν μπορεί να ερμηνευθεί μόνο με στενά ακαδημαϊκά κριτήρια: η φύση του Ζητήματος σου επιβάλλει να υπηρετήσεις την επιστήμη, σεβόμενος ταυτόχρονα και τις επιταγές της συνείδησής του.
Συναντήσατε δυσκολίες σε ελλαδικό και διεθνές επίπεδο κατά τις έρευνές σας για το Αρμενικό Ζήτημα;
Θα έλεγα γενικά πως όχι. Όταν συγκέντρωνα, στη δεκαετία του 1980, πηγές της Γενοκτονίας των Αρμενίων στο αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών, δέχτηκα κάποιες υποδείξεις να τελειώσω σύντομα την έρευνά μου μήπως και υπάρξει από την πλευρά των υπευθύνων κάποια αντίδραση. Τελικά, δεν εκδηλώθηκε καμιά τέτοια αντίδραση, και πιστεύω ότι όταν με το καλό κυκλοφορήσει η έκδοση των σχετικών εγγράφων, η ανταπόκριση των αρμόδιων κρατικών φορέων θα είναι θετική.
Από τουρκικής πλευράς διαπιστώσατε κάποιες αντιδράσεις;
Σε πολλές από τις δημόσιες εμφανίσεις μου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (ομιλίες, συζητήσεις, συνέδρια κ.λ.π.) διαπίστωσα ότι με παρακολουθούσαν (με ιδιαίτερη διακριτικότητα, βέβαια) μερικοί τούρκοι δημοσιογράφοι ή υπάλληλοι της τουρκικής πρεσβείας και του τοπικού προξενείου.
«Η έκδοση, πάντως, των ελληνικών πηγών της Γενοκτονίας των Αρμενίων, που είναι σε προχωρημένο στάδιο προετοιμασίας, αποτελεί μια από τις κύριες προτεραιότητές μου»
Κάποτε έπεσε στα χέρια μου αντίγραφο μιας έκθεσης τουρκικών υπηρεσιών για τις «δραστηριότητες» των ελλήνων ακαδημαϊκών που ασχολούνται με το Αρμενικό Ζήτημα, στις ενέργειες των οποίων αποδίδονταν πολιτικό βάρος που δεν είχαν στην πραγματικότητα.
Σε μια περίπτωση μάλιστα τουρκικές εφημερίδες με συνέδεσαν με ελλαδικούς, κυπριακούς, αρμενικούς και κουρδικούς κύκλους, που δήθεν κινούνταν για το σχηματισμό εξόριστης κουρδικής κυβέρνησης! Αλλά αυτά είναι συνηθισμένα δείγματα των σπασμωδικών αντιδράσεων της τουρκικής πλευράς στην προβολή από τους ιστορικούς του Αρμενικού Ζητήματος και ιδιαίτερα της Γενοκτονίας.
Στην εργασία σας για τις ελληνοαρμενικές σχέσεις είχατε την ενθάρρυνση των Αρμενίων;
Μάλιστα. Χωρίς την ενθάρρυνση αυτή οι έρευνές μου στην Ελλάδα, στη Γερμανία, τη Βρετανία και στις Η.Π.Α. θα ήταν δυσκολότερες και, σε μερικές περιπτώσεις, ανέφικτες. Γενικά, οι Αρμένιοι της Διασποράς θεωρούν χρέος τους να συνδράμουν εκείνους που μελετούν την ιστορία τους, σε αντίθεση με πολλούς Έλληνες που συχνά παραμένουν αδιάφοροι.
Σε ποιους τομείς συνεργαστήκατε με τους αρμένιους συμπολίτες σας;
Η 25ετής συνεργασία μας αφορά εκδηλώσεις και πρωτοβουλίες όλων σχεδόν των αρμενικών φορέων της Θεσσαλονίκης. Ως δείγματα θα μπορούσα να αναφέρω τη μικρή συμβολή μου στην οργάνωση των τακτικών εκδηλώσεων του Απριλίου, στην οργάνωση διαλέξεων, ημερίδων και συνεδρίων για το Αρμενικό Ζήτημα, στη βιβλιογραφική ενημέρωση των ελλήνων επιστημόνων για τη Γενοκτονία των Αρμενίων, στην τακτοποίηση του αρχείου της αρμενικής κοινότητας κ.λ.π.. Από τη συνεργασία μας αυτή εγώ τουλάχιστον αποκόμισα αρκετούς «καρπούς»: Πρώτα από όλα, απέκτησα πολλούς και αγαπητούς φίλους, που με κάνουν να αισθάνομαι εδώ και χρόνια μέλος της αρμενικής κοινότητας.
Είχα επίσης την ευκαιρία να γνωρίσω σημαντικές προσωπικότητες της αρμενικής Διασποράς και της Δημοκρατίας της Αρμενίας (επιστήμονες, καλλιτέχνες, συγγραφείς κ.λ.π.). Σε τελευταία ανάλυση, η επαφή μου με τους Αρμενίους της Θεσσαλονίκης, αλλά και της Κομοτηνής, της Αθήνας, της Λευκωσίας, του Ερεβάν, του Λος Άντζελες, της Ουάσιγκτον, της Βοστώνης, του Σίδνεϋ και της Βηρυτού, όχι μόνο μου άνοιξε νέους ορίζοντες στα επιστημονικά μου ενδιαφέροντα, αλλά όξυνε και την ευαισθησία μου σε θεμελιώδη ζητήματα που έχουν να κάνουν με τις αξίες της πανανθρώπινης αλληλεγγύης.
Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια σε σχέση με την αρμενική ιστορία;
Η αμεσότερη υποχρέωσή μου αφορά τη συμμετοχή μου στην οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου, αφιερωμένου στη συγκριτική μελέτη της ελληνικής και αρμενικής Διασποράς.
Το συνέδριο αυτό, που ξεκίνησε με πρωτοβουλία του συναδέλφου μου κ. Μισέλ Μπρυνόν, του Πανεπιστημίου του Μπορντό, θα πραγματοποιηθεί στην Αρχαιολογική Σχολή της Αθήνας στις 4-7 Οκτωβρίου, με τη συμμετοχή δεκάδων επιστημόνων από την Ελλάδα, την Αρμενία, τη Γαλλία, τις Η.Π.Α, τη Ρωσία και άλλες χώρες.
Η έκδοση, πάντως, των ελληνικών πηγών της Γενοκτονίας των Αρμενίων, που είναι σε προχωρημένο στάδιο προετοιμασίας, αποτελεί μια από τις κύριες προτεραιότητες και υποχρεώσεις μου. Τέλος, ελπίζω να ολοκληρώσω και τη σύνταξη μιας μεγάλης μονογραφίας, που ετοιμάζω εδώ και αρκετά χρόνια και που αφορά τη μελέτη του Αρμενικού Ζητήματος σε σύγκριση με την παράλληλη ιστορική τύχη των Ελλήνων από τις αρχές του 19ου αιώνα ως το 1923.
Συνέντευξη στoν Κασπάρ Καραμπετιάν
Το μοναστήρι του Χορ Βιράπ στα σύνορα Αρμενίας-Τουρκίας. Φωτο:Ρομπέρτ Κιουρκτσιάν, Μάθιου Κορανιαν
Tεύχος 20
Ιούλιος - Αύγουστος
2001

Σύντομες Ειδήσεις
Σελίδα 4
Επικαιρότητα
Δεινή η οικονομική κατάσταση των συνταξιούχων στην ΑρμενίαΣελίδα 12
Συνέντευξη
Ιωάννης Κ. Χασιώτης
Καθηγητής Νεότερης Ιστορίας

Σελίδα 14
Πατριδογνωσία
Τουρκοκρατούμενη πατρίδαΣελίδα 16
Αδελφοποίηση
Βύρωνας - ΝοεμπεριάνΣελίδα 18
Συνέντευξη
Ραφφίκ Μελίκ - ΟχαντσανιάνΣελίδα 22
Παραδόσεις
Ιερατική χειροτονίαΣελίδα 24
Ταξιδιωτικό
Επταήμερο οδοιπορικό στο ΚαραμπάχΣελίδα 26
Εις Μνήμην
Κόρα ΜικαελιάνΣελίδα 27
Συνέντευξη
Χοβαννές Τσεκιτζιάν
Διευθυντής Κρατικής Χορωδίας της Αρμενίας
Σελίδα 28
Παρουσιάσεις
Σελίδα 30
Μνήμη Απόντων
«Το Γράμμα του Πατέρα»Σελίδα 31
Συνέντευξη
Στεπάν-Πανός ΙμιρζιάνΣελίδα 32
Αθλητικά
Ακαδημία ΠοδοσφαίρουΣελίδα 36
Οι Αρμένιοι στο Ίντερνετ
Σελίδα 41

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου